Toonsoorten
Toonsoort bepalen
Kwintencirkel
De kwintencirkel is een schematische weergave van alle toonsoorten. In de buitenste ring staan de majeurtoonsoorten en in de binnenste ring staan de mineurtoonsoorten. In de middelste ring staan het aantal mollen of kruizen die bij de majeur- en mineurtoonsoort horen.
Let op: Voor het havo-examen hoef je alleen de toonsoorten tot en met drie kruizen en mollen te (her)kennen.
Parallele toonsoorten
Majeur- en mineurtoonsoorten met dezelfde vaste voortekens zijn parallelle toonsoorten. Voorbeeld: F-majeur en d-mineur hebben allebei één mol als vast voorteken en zijn dus parallelle toonsoorten.
Volg de volgende stappen om de toonsoort van een compositie of song te bepalen.
- Bekijk welke (vaste) voortekens er aan het begin van de notenbalk staan.
- Bepaal aan de hand van de kwintencirkel de mogelijke toonsoorten (majeur en mineur).
- Bekijk het eerste akkoord (en de basnoot) en/of het laatste akkoord (en basnoot) om de toonsoort definitief te bepalen.
Bij een tertsverwantschap verschillen twee toonsoorten (klein of groot, hoger of lager) met elkaar. Twee parallelle toonsoorten hebben dus ook een tertsverwantschap.
Transponeren
Wanneer muziek wordt getransponeerd, dan wordt de muziek in zijn geheel in een andere toonsoort omgezet.
Modulatie
Modulatie
Een modulatie is een overgang naar een andere toonsoort binnen een compositie.
Er is sprake van een bepaalde relatie tussen de hoofdtoonsoort en de toonsoort waarnaar gemoduleerd wordt. Dit kan bijvoorbeeld de parallelle toonsoort zijn, de dominante toonsoort, de subdominante toonsoort of er kan een tertsverwantschap tussen beide toonsoorten zijn.
Modulatie naar de paralelle toonsoort
De nieuwe toonsoort is de parallelle toonsoort van de hoofdtoonsoort. Bekijk het notenvoorbeeld van Mazurka nr. 10 Op. 39 van Igor Tschaikovsky [1840 - 1893]. Er wordt gemoduleerd van d-mineur naar de parallelle toonsoort F-Majeur.
Modulatie naar de (sub)dominante toonsoort
De nieuwe toonsoort is de dominant van de hoofdtoonsoort. Je kan ook moduleren naar de subdominant.
Bekijk het notenvoorbeeld van Sonate in D-majeur (K. 284) van Wolfgang Amadeus Mozart [1756 - 1791]. Er wordt gemoduleerd van D-majeur naar de dominante toonsoort A-Majeur.
Modulatie naar de tertsverwantschap
Bij tertsverwantschap verschilt de nieuwe toonsoort een terts (klein of groot, hoger of lager) met de hoofdtoonsoort. Een modulatie naar de parallelle toonsoort wordt niet gezien als een voorbeeld van tertsverwantschap. De parallelle toonsoort heeft te maken met de zesde toon van de toonladder en niet de derde.