Begrippenlijst Havo-Vwo
Begrippenlijst Vwo
Toonhoogte
Notenschrift
Absolute notennamen = Elke noot in de notenbalk heeft een naam. De notennaam geeft aan hoe hoog of hoe laag de noot klinkt. Daarvoor worden de letters A t/m G gebruikt, daarna beginnen we weer opnieuw in het alfabet. Op een piano wordt dit wel acht keer herhaald. De noot A kan dus op verschillende toonhoogtes gespeeld worden.
G-sleutel = Aan het begin van de notenbalk staat de G-sleutel. Deze sleutel geeft aan waar de noot G op de notenbalk staat.
F-sleutel = Tussen de twee puntjes van de F-sleutel, wordt op de notenbalk de noot F aangegeven. De F-sleutel wordt ook wel de bassleutel genoemd. De sleutel wordt gebruikt voor instrumenten die laag klinken, zoals bijvoorbeeld een cello of een basgitaar. Deze sleutel wordt ook gebruikt in de onderste balk van een pianopartij. De noten die met de linkerhand worden gespeeld, klinken namelijk meestal laag.
Voortekens
Mollen en kruizen zijn voortekens en staan voor de noot. Een mol verlaagd de noot met ene halve toon. Een kruis verhoogd de noot met een halve toon. Ook denotennaam verandert. De noot F met een kruis wordt Fis. De noot B met een mol wordt een Bes.
Een herstellingsteken maakt een kruis of mol ongeldig. Een herstellingsteken geldt, net als het toevallige voorteken, tot de eerstvolgende maatstreep.
Chromatiek
Chromatiek is het gebruikt van halve toonafstanden. De volledige chromatische ladder is een opeenvolding (reeks) van de twaalf verschillende tonen, met sprongen van elk een halve toonafstand.
Glissando
Bij een glissando wordt er van de ene toon naar de andere toon gegleden. Alle tussenliggende tonen worden hierbij gezongen of gespeeld.
Melodische intervallen
Een interval is de afstand tussen twee tonen. Dit kunnen twee tontn zijndie tegelijkertijd klinken (tweeklank) of twee tonen die na elkaar klinken.
- Reine prime = toonafstand 0: c-c
- Kleine/Grote secunde = toonafstand 0,5/1: c-des/c-d
- Kleine/Grote terts = toonafstand 1,5/2: c-es/c-e
- Reine/Overmatige kwart = toonafstand 2,5/3: c-f/c-fis
- Verminderde/Reine kwint = toonafstand 3/3,5: c-ges/c-g
- Kleine/Grote sext = toonafstand 4/4,5: c-as/c-a
- Kleine/Grote septiem = toonafstand 5/5,5: c-bes/c-b
- Rein octaaf = toonafstand 6: c-c'
Transponeren
Wanner muziek wordt getransponeerd, dan wordt de muziek in zijn geheel in een ander toonsoort gezet.
Melodische verdichting
Bij verdichting zijn er in dezelfde tij meer tontn te horen dan daarvoor. Dit kan bijvoorbeeld door steeds kleinene notenwaarden te gebruiken of door rusten weg te laten.
Melodische verdunning
Verdunning is het tegenoverstende van verdichting. Er zijn in dezelfde tijd minder tonen te horen dan daarvoor. Wanneer specifieke melodische moteiven over een langere tijd worden uitgesmeerd spreken we van melodische verdunning.
C-sleutel
De C-sleutel wordt onder andere gebruikt door de altviool. Op de lijn in het midden van de sleutel staat de centrale C.
Toonsoort
Atonalitiet
Atonaliteit is het ontbreken van een tooncentrum of grontoon in een compositie.
Dodecafonie
Dodecafonie is een (atonale) compositietechniek waarbij de twaalf verschillende tonen uit een chromatische ladder in een vaste volgorde (reeks) worden gezet. Een toon mag niet twee keer in dezelfde reeks voorkomen. Elke toon is even belangrijk.
Grondtoon
Een grondtoon of tonica is in de muziekleer de eerste toon van een toonladder. Het is ook de toon waarop een akkoord is opgebouwd, of de laagste toon van een interval.
Modulatie
Een modulatie is een overgang naar een andere toonsoort binnen een compositie.
Parallelle toonsoort
Majeur- en mineurtoonsoorten met dezelfde vaste voortekens zijn parallelle toonsoort.
Tonaliteit; majeur en mineur
Toonladder majeur (tot 3 voortekens)
Toonladders mineur (tot 3 voortekens)
Pentatoniek
Bitonaliteit
Polytonaliteit
Melodische functies
Melodische functies = elke toon in een toonladder staat in relatie tot de andere tonene van de toonladder en zorgt voor een bepaalde spanning in de melodie en de muziek.
Modaliteit (kerktoonladders)
Modulatie naar (sub)dominant en toonsoorten
Tertsverwantschap
Majeur toonladder (tot 6 voortekens)
Mineur toonladders (tot 6 voortekens)
Bluestoonladder
Heletoonstoonladder
Dynamiek